Dhimbja e fytit
Të gjithë përjetojnë dhimbje të fytit kur kanë një të ftohtë ose grip. Por ka arsye të tjera për dhimbje të fytit që mund të jenë simptoma të problemeve më serioze.
Fyti streptokoksik shkaktohet nga bakteret streptokoke (streptokoku) në fyt dhe shpesh në bajame. Simptomat përfshijnë dhimbje të forta të papritura të fytit, dhimbje gëlltitjeje, ethe mbi 39°C, bajame të fryra dhe nyje limfatike, njolla të bardha ose të verdha në pjesën e pasme të fytit të skuqur. Fyti streptokoksik është shumë ngjitës, me një periudhë inkubacioni prej dy deri në pesë ditë. Mund të diagnostikohet nëpërmjet një ekzaminimi fizik dhe një kulture të fytit. Fyti streptokoksik trajtohet me antibiotikë dhe zakonisht zgjidhet në tre deri në shtatë ditë, megjithëse koha e shërimit mund të jetë deri në dy javë. Është e rëndësishme që të diagnostikohet streptokoku i fytit dhe të fillohet trajtimi sa më shpejt të jetë e mundur në mënyrë që të parandalohet përhapja e tij tek të tjerët.
Bajamet dhe Adenoidet e Inflamuara
Tonsiliti është një inflamacion i bajameve të cilat janë të vendosura në pjesën e pasme të fytit në të dy anët e gjuhës. Bajamet janë pjesë e sistemit imunitar natyror të trupit. Ky ind kap bakteret dhe viruset ose për t’i parandaluar ata të hyjnë në trup ose për të shkaktuar përgjigjen e duhur imune. Pjesa e pasme e fytit mund të duket e kuqe ose e fryrë ose të ketë një shtresë të bardhë ose të verdhë që mbulon bajamet. Adenoidet (indi lart në fyt pas hundës dhe qiellzës së butë) mund të jenë gjithashtu të përflakur dhe të fryrë, duke penguar gëlltitjen dhe/ose frymëmarrjen. Simptomat përfshijnë dhimbje të forta të fytit, gëlltitje të dhimbshme ose të vështirë, kollë, dhimbje koke, ethe, të dridhura dhe ënjtje të faqeve dhe qafës. Tonsiliti mund të shkaktohet edhe nga streptokoku i fytit. Ilaçet me antibiotikë zakonisht përshkruhen për të trajtuar inflamacionin. Tonsiliti zakonisht zgjidhet brenda katër deri në shtatë ditë nëse shkaktohet nga një virus. Rastet kronike të bajameve të përsëritura mund të kërkojnë heqjen kirurgjikale të bajameve dhe/ose adenoideve (tonsilektomia dhe adenoidektomia). Adenoidektomia mund të rekomandohet gjithashtu për fëmijët që përjetojnë infeksione kronike të veshit.
Laringiti
Laringu lejon që ajri të kalojë brenda dhe jashtë mushkërive duke parandaluar hyrjen e lëndëve të ngurta (ushqimit) dhe lëngjeve në mushkëri. Laringu gjithashtu kontribuon në prodhimin e zërit nga kordat vokale. Laringiti është një inflamacion i laringut. Karakterizohet nga ngjirja e zërit, kollitja, vështirësia në frymëmarrje për disa fëmijë dhe, herë pas here, humbja e zërit. Përveç një infeksioni, laringiti mund të shkaktohet nga refluksi i acidit, nyjet, polipet ose dëmtimi i nervave në kordat vokale. Laringiti zakonisht shërohet vetvetiu brenda dy javësh me ndihmën e rritjes së lagështirës së ajrit, pirjes së shumë lëngjeve dhe pushimit të zërit ndersa laringiti kronik duhet të trajtohet në mënyrë kirurgjikale.
Faringjiti
Faringu është ind që qëndron prapa gojës dhe qiellzës së butë dhe vepron si një rrugë për ushqimin dhe lëngjet për të hyrë në ezofag dhe ajrin për të hyrë në mushkëri. Një inflamacion i faringut quhet faringjit. Gëlltitja e dhimbshme është simptoma më e zakonshme. Së bashku me laringitin mund të ndodhë edhe faringjiti. Përsëri, inflamacioni zakonisht shërohet vetë me pushim, lëngje dhe lagështi të ajrit apo terapi simptomatike.
Epiglotitis
Epiglotis është një përplasje indi në bazën e gjuhës që e pengon ushqimin të hyjë në grykë gjatë gëlltitjes. Epiglotiti shfaqet kur ky ind inflamohet dhe infektohet. Ënjtja e epiglotisit mund të bllokojë gjuhën dhe të rezultojë në një urgjencë mjekësore. Përveç infeksioneve, epiglotiti mund të shkaktohet nga kimikate, dëmtime të rënda nga nxehtësia ose trauma.
Nëse keni dhimbje të fytit që pengon aftësinë tuaj për të gëlltitur, kërkoni kujdes të menjëhershëm mjekësor. Nëse keni një dhimbje të fytit që shkakton dhimbje ose nuk shërohet, ju lutemi kontaktoni klinikën tonë dhe caktoni një takim me një nga Otolaringologët tanë.
Cilat janë shkaqet ?
Laringiti akut: Shkaku më i zakonshëm është laringiti akut – (ënjtje e plikave vokale) që ndodh gjatë një ftohjeje të zakonshme, infeksion viral të traktit të sipërm respirator ose nga tendosja e zërit. Lëndimet serioze të rrudhave vokale mund të rezultojnë nga përdorimi i zellshëm i zërit gjatë një episodi të laringitit akut.
Keqpërdorimi i zërit: Të folurit në situata të zhurmshme, përdorimi i tepruar, përdorimi i telefonit me celularin të vendosur mbi supe, përdorimi i zërit të papërshtatshëm (shumë i lartë ose shumë i ulët) kur flet, mospërdorimi i amplifikimit kur flet në publik.
Lezionet beninje të kordave vokale: Ngjirja e zërit e zgjatur mund të ndodhë kur përdorni zërin tuaj shumë ose shumë me zë të lartë për periudha të gjata kohore. Këto zakone mund të çojnë në nyje, polipe dhe kiste. Nyjet vokale (nyjet e këngëtarëve) janë rritje të plikave vokale të ngjashme me kallusin. Polipet dhe cistat e plikave vokale ndodhin gjithashtu tek ata që keqpërdorin zërin e tyre, por mund të shfaqen edhe tek ata që nuk e përdorin këtë.
Hemorragjia vokale: Nëse përjetoni një humbje të papritur të zërit pas një bërtitjeje ose përdorimit tjetër të rëndë të zërit, mund të keni zhvilluar një hemorragji vokale. Hemorragjia e foleve vokale ndodh kur njëra nga enët e gjakut në sipërfaqen e foleve vokale çahet dhe indet e buta mbushen me gjak. Konsiderohet si një urgjencë vokale dhe duhet trajtuar me pushim absolut të zërit dhe ekzaminim nga një otolaringolog (mjeku i veshit, hundës dhe fytit).
Refluksi gastroezofageal (GERD): Një shkak i mundshëm i ngjirjes së zërit është refluksi gastro-ezofageal, kur acidi i stomakut ngjitet në tubin e gëlltitjes (ezofag) dhe irriton palosjet vokale. Simptoma të tjera tipike të GERD përfshijnë urth dhe regurgitim. Zakonisht, zëri është më i keq në mëngjes dhe përmirësohet gjatë ditës. Këta njerëz mund të kenë një ndjesi të një gungë ose mukusi në fyt dhe të kenë një dëshirë të tepruar për ta pastruar atë.
Refluksi laringofaringeal (LPRD): Nëse refluksi e bën atë deri në fund të sfinkterit të sipërm dhe në pjesën e pasme të fytit, ai quhet LPRD dhe jo GERD. Strukturat në fyt (faringu, laringu dhe mushkëritë) janë shumë më të ndjeshme ndaj acidit të stomakut dhe enzimave të tretjes, kështu që sasitë më të vogla të refluksit në këtë zonë mund të rezultojnë në më shumë dëmtime. Shumë pacientë me LPRD nuk kanë urth ose simptoma të tjera klasike të GERD. Shpesh quhet “Refluks i heshtur”.
Pirja e duhanit: Pirja e duhanit është një tjetër shkaktar i ngjirjes së zërit. Për shkak se pirja e duhanit është shkaku kryesor i kancerit të fytit, nëse duhanpirësit bëhen me zë të ngjirur, ata duhet të vizitojnë një otolaringolog.
Sëmundjet ose çrregullimet neurologjike: Ngjirja e zërit mund të shfaqet edhe tek ata që kanë sëmundje neurologjike si Parkinson ose goditje në tru, ose mund të jetë një simptomë e disfonisë spazmatike, një çrregullim i rrallë neurologjik që zakonisht prek vetëm zërin, por ndonjëherë ndikon edhe në frymëmarrje. Një plikë vokale e paralizuar mund të jetë shkaku i një zëri të dobët. Nëse ngjirja e zërit vazhdon për më shumë se tre muaj dhe shkaqet të tjera janë përjashtuar, një neurolog mund të jetë i dobishëm për diagnozën tuaj.
Shkaqe të tjera: Këto përfshijnë alergjitë, problemet e tiroides, traumat dhe, herë pas here, menstruacionet. Kushtet shumë serioze si kanceri i laringut gjithashtu mund të shkaktojnë ngjirurit e zërit, prandaj është e rëndësishme që ngjirja e zërit kronik të vlerësohet menjëherë nga një otolaringolog.
Si vlerësohet ngjirja e zërit?
Otolaringologët do të marrin një histori të plotë të ngjirurit të zërit të pacientit dhe gjendjes së përgjithshëme tuajën. Më pas ata do të vlerësojnë zërin dhe do të bëjnë një ekzaminim të plotë të veshit, hundës dhe fytit. Kjo përfshin ekzaminimin e plikave vokale me laringoskopi. Laringoskopia mund të sugjerohet nga otolaringologu në çdo kohë gjatë një vlerësimi për ngjirjen e zërit, por nëse vazhdon më shumë se tre javë, vlerësimi duhet të jetë i menjëhershëm nëse dyshohet për një shkak serioz themelor.
Mjekët zakonisht i shikojnë plikat vokale ose me një pasqyrë të vendosur në pjesën e pasme të fytit, ose me një endoskop rigjid apo fleksibël shumë të vogël që kalohet përmes hundës për të parë plikat vokale apo nga goja. VideoEndoskopia ose stroboskopia (vlerësimi me lëvizje të ngadalta) gjithashtu mund të ndihmojë në analizë. Këto procedura tolerohen mirë nga shumica e pacientëve. Në disa raste, mund të rekomandohen teste speciale të dizajnuara për të vlerësuar zërin. Këto matin parregullsitë e zërit, mënyrën se si tingëllon zëri, rrjedhën e ajrit dhe karakteristika të tjera që janë të dobishme në diagnostikimin dhe drejtimin e trajtimit.
Kur duhet të vizitoj një otolaringolog?
Si trajtohen çrregullimet e zërit?
Trajtimi i ngjirjes së zërit varet nga shkaku. Shumë shkaqe të zakonshme të zërit të zërit mund të trajtohen thjesht duke pushuar zërin ose duke modifikuar mënyrën e përdorimit të tij. Një otolaringolog mund të bëjë disa rekomandime në lidhje me sjelljen e përdorimit të zërit, ta referojë pacientin te anëtarët e tjerë të ekipit të zërit dhe në disa raste të rekomandojë kirurgji nëse identifikohet një lezion, si p.sh. një polip. Mos pirja e duhanit dhe shmangia e duhanit të dorës së dytë rekomandohet për të gjithë pacientët. Pirja e lëngjeve dhe marrja e medikamenteve për të holluar mukozën mund të ndihmojnë.
Si të parandaloni ngjirjen e zërit
Specialistët në patologjinë e të folurit/gjuhës (terapistët e zërit) janë trajnuar për të ndihmuar pacientët në modifikimin e sjelljes për të ndihmuar në eliminimin e disa çrregullimeve të zërit. Pacientët që kanë zhvilluar zakone të këqija, të tilla si pirja e duhanit ose përdorimi i tepërt i zërit duke bërtitur, përfitojnë më shumë nga kjo qasje konservatore. Patologu i të folurit/gjuhës mund t’i mësojë pacientët të ndryshojnë metodat e tyre të prodhimit të të folurit për të përmirësuar tingullin e zërit dhe për të zgjidhur problemet, të tilla si nyjet vokale. Kur problemi i një pacienti lidhet në mënyrë specifike me të kënduarit, një mësues kënge mund të ndihmojë në përmirësimin e teknikave të të kënduarit të pacientëve.
Këshilla parandaluese:
- Nëse pini duhan, lëreni
- Shmangni agjentët që dehidratojnë trupin, si alkooli dhe kafeina
- Shmangni duhanin e dorës së dytë
- Qëndroni të hidratuar – pini shumë ujë
- Lagështoni shtëpinë tuaj
- Shikoni dietën tuaj – shmangni ushqimet pikante
- Mundohuni të mos e përdorni zërin tuaj shumë të gjatë ose shumë me zë të lartë
- Përdorni një mikrofon nëse është e mundur në situatat kur duhet të projektoni zërin tuaj
- Kërkoni trajnim profesional për zërin
- Shmangni të folurit ose të kënduarit kur zëri juaj është i dëmtuar ose i ngjirur
Infeksioni i veshit të jashtëm (Otitis Externa)
I njohur edhe si veshi i notit, infeksionet e veshit të jashtëm rezultojnë nga një inflamacion, shpesh bakterial, në veshin e jashtëm. Në përgjithësi, ato ndodhin kur uji, rëra ose papastërtia futen në kanalin e veshit. Lagështia në ajër ose noti e bën veshin më të ndjeshëm ndaj këtij lloj infeksioni të veshit. Simptomat përfshijnë: dhimbje të forta, kruajtje, skuqje dhe ënjtje në veshin e jashtëm. Mund të ketë gjithashtu një kullim të lëngjeve. Shpesh dhimbja është më e keqe kur përtypet ose kur tërhiqni veshin. Për të reduktuar dhimbjen dhe për të parandaluar efekte të tjera afatgjata në vesh, sigurohuni që të konsultoheni me një mjek. Komplikimet nga otiti i jashtëm i patrajtuar mund të përfshijnë humbjen e dëgjimit, infeksionet e përsëritura të veshit dhe dëmtimin e kockave dhe kërcit. Në mënyrë tipike, mjeku juaj do të përshkruajë terapi që bllokojnë rritjen e baktereve. Në raste më të rënda, mjeku juaj mund të përshkruajë gjithashtu një antibiotik dhe ilaç kundër dhimbjes. Shumica e infeksioneve të veshit të jashtëm zgjidhen në shtatë deri në 10 ditë.
Infeksioni i veshit të mesëm (otitis media)
Infeksionet e veshit të mesëm mund të shkaktohen nga një infeksion bakterial ose viral. Këto infeksione mund të shkaktohen nga alergjitë që vijnë nga ajri ose ushqimi, infeksionet diku tjetër në trup, mangësitë ushqyese ose bllokimi i tubit eustachian. Në rastet kronike, një lëng i trashë, i ngjashëm me zam mund të shkarkohet nga veshi i mesëm. Trajtimi varet nga shkaku i infeksionit dhe varion nga pikat e veshit , deri te futja kirurgjikale e një tubi për të kulluar lëngun nga veshi i mesëm ose një adenoidektomi.
Infeksioni i veshit të brendshëm (Otitis Interna)
I njohur edhe si labirintiti, infeksionet e veshit të brendshëm shkaktohen më së shpeshti nga infeksione të tjera në trup, veçanërisht nga infeksionet e sinusit, fytit ose dhëmbëve. Simptomat përfshijnë marramendje, ethe, nauze, të vjella, humbje dëgjimi dhe tringëllimë në veshët. Gjithmonë kërkoni kujdes mjekësor nëse mendoni se mund të keni një infeksion të veshit të brendshëm.
Nëse dyshoni se ju ose fëmija juaj mund të keni një infeksion të veshit, ju lutemi kontaktoni klinikën tonë dhe caktoni një takim me një nga Otolaringologët tanë.
Marramendja
Veshi i brendshëm shërben për dy qëllime: dëgjim dhe ekuilibër. Ka mekanizma në vesh që informojnë trurin për pozicionin tuaj, orientimin në hapësirë dhe lëvizjen dhe të gjitha kohët për t’ju mbajtur në ekuilibër. Një ndjesi e rreme rrotullimi ose rrotullimi, e njohur si vertigo, mund të ndodhë kur sinjali i trurit bllokohet ose ndizet gabimisht. Përveç ndjesisë së marramendjes, simptomat mund të përfshijnë dhimbje koke, vjellje, ndjeshmëri ndaj dritës së ndritshme, shikim të paqartë, zhurmë në veshë, dhimbje veshi, mpirje të fytyrës, dhimbje sysh, sëmundje lëvizjeje, të menduarit konfuz, të fikët dhe ngathtësi.
Marramendja mund të jetë gjithashtu një simptomë e një problemi më serioz mjekësor, si presioni i lartë ose i ulët i gjakut, problemet e zemrës, goditjet në tru, tumori, efektet anësore të ilaçeve ose çrregullimet metabolike. Prandaj, gjithmonë duhet të kërkoni kujdes mjekësor nëse përjetoni marramendje të vazhdueshme ose të përsëritura.
Shkaqet e zakonshme të marramendjes
Acoustic Neuroma
Neuroma Akustike është një rritje beninje në nervin që lidh veshin e brendshëm me trurin. Për të diagnostikuar këtë tumor urdhërohet një MRI, veçanërisht nëse dëgjimi është asimetrik midis veshëve.
Vertigo beninje paroksizmale pozicionale (BPPV)
BPPV ndodh kur kristalet e vogla të kalciumit në veshë lirohen dhe fillojnë të lëvizin në pjesën e gabuar të veshit. Karakterizohet nga shpërthime të papritura dhe të shkurtra marramendjeje që ndodhin më shpesh si rezultat i lëvizjes së kokës. Nuk ka asnjë shkak të njohur për BPPV. Zakonisht zgjidhet vetë brenda disa ditësh, por gjithashtu mund të përmirësohet me një manovër Epley (një ripozicionim) që mjeku juaj mund të bëjë në zyrë.
Inflamacion i veshit të brendshëm
Marramendja mund të jetë një simptomë e një infeksioni të veshit të brendshëm. Zakonisht kjo është për shkak të një infeksioni viral të rrugëve të sipërme të frymëmarrjes (neuriti viral) dhe ndonjëherë mund të ndikojë edhe në dëgjim (labirintit). Ndonjëherë steroidet përshkruhen për të ulur inflamacionin, i cili më pas duhet të përmirësojë simptomat e marramendjes dhe/ose humbjes së dëgjimit.
Sëmundja Meniere
Sëmundja Meniere karakterizohet nga periudha të gjata marramendjeje, që zgjasin nga 30 deri në 60 minuta ose më shumë. Ajo shoqërohet me simptoma të tilla si zhurmë në vesh, humbje dëgjimi dhe marramendje. Nuk ka asnjë shkak ose kurë të njohur për sëmundjen e Meniere, megjithëse mjekimi dhe ndryshimet në sjellje mund të ndihmojnë në uljen e ashpërsisë së simptomave.
Migrena
Disa migrena (migrena vestibulare) mund të shkaktojnë një ndjenjë çekuilibri dhe vertigo. Kjo mund të shoqërohet me ndjeshmëri ndaj dritës dhe/ose zërit, zhurmë në veshë ose humbje dëgjimi. Vertigo e lidhur me migrenën mund të ndodhë së bashku me ose veçuar nga dhimbjet e kokës së migrenës.
Nëse jeni duke përjetuar ndonjë formë marramendjeje të përsëritur ose kronike, ju lutemi kontaktoni zyrën tonë dhe caktoni një takim me një nga Otolaringologët tanë.
Probleme me frymëmarrjen e hundës
Hunda kryen tre funksione kryesore: të ngrohë, të lagështojë dhe të filtrojë ajrin ndërsa kalon në trup. Problemet e frymëmarrjes mund të ndikojnë në një ose disa prej këtyre funksioneve. Problemet e frymëmarrjes mund të jenë të përkohshme ose kronike, të lehta ose të rënda, por ato zakonisht rriten me moshën. Rrezet X dhe skanimet CT mund të merren gjithashtu për të marrë një pamje vizuale të aparatit tuaj të frymëmarrjes.
Problemet më të zakonshme të frymëmarrjes
Alergjia
Kur një alergjen hyn në trup, sistemi imunitar fillon për të kundërshtuar efektet. Në shumicën e rasteve, sistemi imunitar prodhon histaminë, e cila shkakton simptomat që zakonisht lidhen me alergjitë dhe ethet e barit: dhimbje koke, teshtitje, lotim ose kruarje të syve, kongjestion nazal dhe gërvishtje të fytit. Substancat alergjike variojnë nga poleni deri te ndotësit mjedisorë dhe kimikë. Pirja e duhanit gjithashtu mund të kontribuojë në bllokimin e hundës. Për të trajtuar alergjitë, shumica e njerëzve duhet të zvogëlojnë ekspozimin ndaj alergjenit dhe të marrin ilaçe, shpesh antihistamine dhe dekongestantë të hundës. Për rastet më të rënda, mund të nevojiten vaksina kundër alergjive ose pika alergjike për të ndërtuar përgjigjen imune të trupit ndaj alergjenit me kalimin e kohës.
Septumi i devijuar
Septumi është struktura vertikale që ndan dy pasazhet e hundës në hundë. Kur septumi është i shtrembër ose i përkulur, quhet septum i devijuar, i cili mund të bllokojë rrjedhën e ajrit përmes hundës. Nëse shtrëngimi është serioz, një procedurë kirurgjikale ambulatore mund të drejtojë septumin dhe të hapë rrugët e frymëmarrjes së hundës.
Faktorët e mjedisit
Myku, pluhuri dhe ajri i thatë janë fajtorët më të zakonshëm të alergjive të shkaktuara nga mjedisi. Këto mund të vlerësohen nga mjeku juaj nëpërmjet ekzaminimit fizik dhe testeve të lëkurës. Nëse përgjigja alergjike është e rëndë, mjeku juaj mund të rekomandojë vaksina kundër alergjive ose pika alergjike për të ndërtuar një imunitet ndaj alergeneve dhe për të lehtësuar simptomat tuaja.
Sinusiti
Sinusiti është një inflamacion i indit të sinusit prapa faqeve të sipërme në të dy anët e hundës, midis syve dhe sipër syve. Karakterizohet nga mbingarkesë dhe një ndjenjë presioni, ndonjëherë në përgjigje të lëvizjes lart e poshtë. Presioni i sinusit gjithashtu mund të shkaktojë lotim të syve. Shumë medikamente pa recetë janë të mjaftueshme për trajtimin e sinusitit të lehtë. Për raste më serioze, mund të kërkohen medikamente me recetë për të lehtësuar dhimbjen dhe presionin dhe për të hapur rrugët e hundës. Herë pas here, kërkohet kirurgji për të hequr indin e sinusit të përflakur kronik.